AYM, kuduz karantinasında hayvansal ürünleri imha edilen kişinin zararının karşılanmamasını hak ihlali saydı

ANKARA (AA) - Anayasa Mahkemesi (AYM), kuduz hastalığına yönelik karantina kapsamında, işletmesindeki sütlerin imha edilmesine karar verilen ve bu nedenle oluşan zararı karşılanmayan kişinin, mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

Resmi Gazete'de yayımlanan karara göre, Manisa'nın Gördes ilçesindeki işletmede, 2016'da bir büyükbaş hayvanın kuduzdan ölmesi üzerine Hayvan Sağlığı Zabıta Komisyonu, hastalığın yayılmasının önlenmesi amacıyla risk alanı içindeki işletme ile diğer hayvancılık işletmelerinin bulunduğu mahalleyi karantina altına aldı.

Komisyon, karantina tedbirleri kapsamında işletmedeki hayvanların sütlerinin imha edilmesine karar verdi.

İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne başvuran işletme sahibi, karantina nedeniyle günlük 200 litre sütü imha etmek zorunda kaldığını savunarak, maddi zararının karşılanmasını istedi.

Bu talep müdürlük tarafından, Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ile Hayvan Hastalıklarında Tazminat Yönetmeliği hükümlerine uygun olmadığı gerekçesiyle reddedildi.

Bunun üzerine işletme sahibi, uğradığı zararın karşılanmamasının hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek dava açtı.

Manisa 1. İdare Mahkemesi, oy çokluğuyla idarenin işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşarak davayı reddetti. Mahkemenin gerekçesinde, Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ile Tazminat Yönetmeliği hükümlerine göre, karantina süresince imha edilen hayvansal ürünler için tazminat ödenmeyeceğinin açık olduğu belirtildi.

İşletme sahibinin, kararı istinaf mahkemesine taşımasının ardından İzmir Bölge İdare Mahkemesi 6. İdari Dava Dairesi, mahkeme kararını hukuka uygun buldu.

Bunun üzerine işletme sahibi, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu.

Yüksek Mahkeme, Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için kararın yeniden yargılama yapılmak üzere Manisa 1. İdare Mahkemesine gönderilmesine hükmetti.

- Gerekçeden

Anayasa Mahkemesinin gerekçesinde, hastalığın yayılmasında risk teşkil edebilecek hayvanlardan elde edilen sütün imha edilmesinin, makul bir tedbir olarak değerlendirilebileceği, müdahalenin gerekli olmadığının söylenemeyeceği belirtildi.

Kanunda, hastalık nedeniyle imha edilen hayvansal ürünlerin bedellerinin bütçe imkanları çerçevesinde ilgili bakanlıkça belirlenerek tazminat olarak ödeneceğinin düzenlendiği kaydedilen gerekçede, mahkemenin, imha edilen hayvansal ürün için "Yönetmeliğin ilgili maddesi uyarınca tazminat talebini reddettiği" aktarıldı.

Gerekçede, kanunda tazminat ödenmesi öngörülmüşken, yönetmelik hükümleri uyarınca bu istemin reddedilmesinin, "kanun-yönetmelik çatışması" çerçevesinde sorun teşkil ettiğinin dikkate alınması gerektiği vurgulandı.

Mahkemelerin değerlendirmesiyle, başvurucunun ortaya çıkan zararının tazmin edilmesi imkanından yoksun bırakıldığına işaret edilen gerekçede, kuduz riski nedeniyle karantina altına alınan hayvanlardan elde edilen sütün imha edilmiş olmasının, hayvan ve hayvansal ürünlerin alım satımı alanında faaliyet gösteren başvurucuya mali külfet yüklediği belirtildi.

Kamu makamlarının bir hastalığın yayılmasının engellenmesi için alınması gereken tedbirlerin yöntemi ve süresini belirlemede geniş bir takdir yetkisi bulunduğu ifade edilen gerekçede, kamu makamlarından, bu yetkileri kullanırken, iyi yönetişim ilkesine uygun hareket etmelerinin beklendiği vurgulandı.

Gerekçede, başvurucuya ait hayvanlardan elde edilen sütün şartlar itibarıyla imha edilmesinin zorunluluk arz ettiğinin kamu makamlarınca ortaya konulmadığı, tedbirlerden dolayı başvuranın uğradığı zarar için de bir giderim imkanı sağlanmadığı kaydedildi.

Kuduz hastalığının ortaya çıkması nedeniyle başvurucu hakkında adli veya idari yaptırım uygulandığına yönelik herhangi bir bilgi veya belgenin idare ile derece mahkemelerince gösterilmediği belirtilen gerekçede, başvurucuya atfedilebilir keyfilik, özensiz tutum veya davranışın bulunmadığı aktarıldı.

Gerekçede, "Kuduz hastalığının yayılmasının engellenmesi için alınan tedbirler kapsamında başvurucuya ait hayvanlardan elde edilen sütün imha edilmesi ve adil dengeyi sağlayabilecek bir tazminatın ödenmemiş olması göz önüne alındığında, somut olayda tüm külfetin başvurucuya yüklendiği görülmektedir." tespitine yer verildi.

Başvurucunun mülkiyet hakkının korunması ile kamu yararı arasında olması gereken adil dengenin bozulduğuna işaret edilen gerekçede, başvurucuya aşırı ve olağan dışı bir külfet yüklendiğine dikkat çekildi.

Gerekçede, mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin ölçüsüz olduğu ve başvurucunun mülkiyet hakkının ihlal edildiği kaydedildi.