GRAFİKLİ- Yeni Cumhurbaşkanı'nın seçileceği İran'da adayların vaatlerinde neler var?

ANKARA (AA) - BİLAL GÜLER - Son yıllarda ağır ekonomik koşulların yaşandığı İran'da 18 Haziran'da yapılacak 13. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yarışacak adaylar daha çok ekonomik sorunların çözümüne yönelik vaatlerle halkın karşısına çıkıyor.

Cumhurbaşkanlığı adaylık başvurularını değerlendiren Anayasayı Koruyucular Konseyinin (AKK), 592 aday arasından 7'sinin belirlenen kriterlere uyduğunu ve seçimlere katılabileceğini açıklamasının ardından söz konusu isimler propaganda faaliyetlerine başladı.

Ülke genelinde seçim ofislerini açan adaylar, sosyal medya, gazete ve televizyonlarda İran halkına vaatlerini anlatmaya çalışıyor.

Özellikle son 3 yıldır ABD yaptırımlarının da etkisiyle ağır ekonomik şartların yaşandığı İran'da adaylar sorunların çözümüne yönelik vaatlerinde genellikle "üretim, istihdam ve ihracatın artırılması, İran riyalinin değer kazanması, dar gelirliler ve evlenmek isteyen gençler için uygun ödeme imkanlı konut sayısının artırılması, tek haneli enflasyon, halka karşı şeffaflık ve dürüstlük, rant ve yolsuzluğun ortadan kaldırılması, dar gelirli kesime yönelik maddi yardım, yönetimde ve ekonomi organlarında köklü reform" gibi konulara değiniyor.

Ayrıca adaylar İran'ın küresel güçlerle yürüttüğü müzakereleri önemserken, yaptırımların kaldırılması için ABD'ye baskı yapılması ve dünya ülkeleri ile ilişkileri geliştirme yönünde de vaatlerde bulunuyor.

Seçimlere katılımın düşük kalacağı beklenen İran'da adaylar sorunların çözümünün sandıkta olduğunu vurgulayarak halka "oy kullanmaları" çağrısı yapıyor.

Adayların seçim sürecinde ülkedeki sorunların çözümüne dair İran basınında öne çıkan vaatleri şöyle:

- Seçimlerin favori ismi aşırı muhafazakar İbrahim Reisi

AKK'nin önde gelen isimlerin adaylık başvurularını veto etmesiyle Cumhurbaşkanı adayları arasında en güçlü isim olarak öne çıkan aşırı muhafazakar Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi (61), en önemli hedeflerinden birinin piyasada istikrarı sağlamak olduğunu belirterek, yatırımcı için öngörülebilir bir ortam oluşturacaklarını söyledi.

Reisi, piyasaya gereksiz müdahalelerde bulunmayacağını ancak, istikrar ve pahalılığın kontrol edilmesi için yönlendirme, koruma ve denetleme faaliyetlerinde bulunacağını vurguladı.

"Halk hükümeti" kuracağını belirten Reisi, bir diğer önemli adımını ise "rant, yolsuzluk, kaçakçılık, ayrımcılık, ötekileştirme ve kayırmacılık gibi sorunlarla mücadele " şeklinde tanımlayarak halka karşı şeffaf ve dürüst olacağını ifade etti.

Bankacılık, para ve mali sistemde köklü değişim yapacağını kaydeden Reisi, hükümetinin üretim merkezli olacağını, İran riyalinin döviz karşısında değer kazanacağını ve enflasyonu tek haneye indireceğini vadetti.

ABD yaptırımlarını kaldırmak ve etkisiz hale getirmek için çalışacağını belirten Reisi, internetin artık bir insan hakkına dönüştüğünü ve toplumun alt kademelerine internetin ücretsiz ulaştırılacağını söyledi.

Ağır ekonomik koşullar nedeniyle gençlerin evlenemediğine işaret eden Reisi, gençler ve dar gelirli kesim için konut sorununun çözülmesine yönelik 4 yılda 4 milyon konut yapacaklarını ve inşaat sektörünün gelişmesiyle de bir çok iş kolunda istihdamın artacağını ifade etti. Reisi, yılda 1 milyon istihdamı hedeflediklerini kaydetti.

Halkın ağır sağlık harcamaları ile karşı karşıya kaldığını söyleyen Reisi, bunu yüzde 50 azaltacaklarını belirterek, ülkedeki sorunların çözümü için uzmanlara danışarak bir çok proje hazırladığını aktardı.

Reisi ayrıca, "bütçe açığı, yaptırımlar nedeniyle ülke dışında dondurulan varlıklar ile ihracattan elde edilen gelirlerin kontrolü ve üretime kazandırılması, boşanmaların artması, madde bağımlılığı ve gelir adaletsizliği" gibi sorunları da çözeceğini taahhüt etti.

- Reformist siyasetçi Muhsin Mihralizade

Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi reformist adan Muhsin Mihralizade (65), vaatlerinde özgürlük ve kadın haklarına yönelik talepleri öne çıkardı.

Hükümetinin, İran siyasetindeki reformist hareketin lideri eski İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi'nin 3'üncü dönemi olacağını kaydeden Mihralizade, dış politikada Hatemi döneminde savunulan "Medeniyetler Arası Diyalog" anlayışını sürdüreceğini belirtti.

Mihralizade, kendi döneminde şu anki Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif'i kabul etmesi halinde yeniden bakanlığa getireceğini kaydetti.

Mihralizade, seçildiği taktirde ilk iş olarak, hükümetin ekonomiye müdahalesini durduracağını, üretimin önündeki bürokratik engelleri kaldıracağını, dar gelirlilere yapılan maddi yardımı 5 katına çıkaracağını söyledi.

İran'ın küresel güçler ile imzaladığı nükleer anlaşmanın önemli olduğunu vurgulayan Mihralizade, dünya ile gerilimi azaltacağını ve karşılıklı ilişkileri geliştireceğini ifade etti.

Hükümetini "Yaşam hükümeti" olarak tanımlayan Mihralizade, kabinesinde 3 kadına yer vereceğini ve hükümet kadrolarında kadın sayısının artırılacağını kaydetti. Mihralizade, gençlere yönelik projelerinin de olduğunu belirterek, bakanlarının yaş ortalamasının 45'i geçmeyeceğini söyledi.

Etnik ve dini farklılıklara sahip vatandaşlara hükümet makamlarında yer vereceğini kaydeden Mihralizade, bu kişilere anayasal çerçevede haklarını iade edeceğini taahhüt etti.

Mihralizade ayrıca, "vergi kaçakçılığı, yolsuzluk, rant ve ayrımcılıkla mücadele, konut sayısının artırılması, yönetimde şeffaflık, tarımda modernizasyon, İran riyalinin değerinin artırılması, yılda yüzde 9'lük büyüme, ekonomide rekabet ortamı, petrole bağımlılığı azaltma, bütçe eksikliğini giderme ve yılda 1 milyon istihdam" gibi vaatlerde bulundu.

- Muhafazakar siyasetçi Muhsin Rızai

Eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri muhafazakar siyasetçi Muhsin Rızai (67), kendi döneminde İran riyalini, dolar ve avrodan sonra bölgedeki en değerli para birimi haline getireceklerini taahhüt etti.

40 milyon İranlıya aylık ödemeler halinde toplamda 8 milyar dolar maddi yardımda bulunacaklarını belirten Rızai, ev hanımlarına da maaş bağlanacağını söyledi.

Yönetim ve ekonomide köklü değişimler yapılacağını vurgulayan Rızai, kabinesinde kadınlara yer vereceğini, mesleki eğitimi artıracağını, pahalılığı azaltacağını ve dar gelirliler ile genç çiftler için konut sorununu çözeceğini dile getirdi.

- Muhafazakar siyasetçi Ali Rıza Zakani

Meclis Araştırmalar Merkezi Başkanı muhafazakar siyasetçi Zakani (56), hükümeti döneminde protesto hakkının resmen tanınacağını ve bunun için belirli alanları tahsis edeceklerini söyledi.

Üretimin artırılması için bürokratik engelleri ve yolsuzlukları ortadan kaldıracaklarını belirten Zakani, enflasyonu azaltacağını, istihdamı artıracağını, eğitim ve sağlık sisteminde değişikliğe gideceğini ifade etti.

"Reform ve eylem hükümeti" kuracağını dile getiren Zakani, ekonomik sorunların çözümü adına en gerçekçi programa sahip olduğunu ve kabinesinde gençlere yer vereceğini söyledi.

Sanayi, tarım, bankacılık alanlarında değişiklik yapacağını kaydeden Zakani, mesleki eğitimleri artırarak, özelleştirme sistemini yeniden gözden geçireceğini belirtti.

Aktif diplomasi ile yaptırımların kaldırılması için ABD'ye baskı yapılacağını söyleyen Zakani, yönetiminde halka karşı şeffaf olacağını ve ülkedeki konut sorununu çözeceğini ifade etti.

- Reformist siyasetçi Abdunnasır Himmeti

Eski Merkez Bankası Başkanı reformist siyasetçi Abdunnasır Himmeti (64), zor günlerinde Merkez Bankasını yönettiğini belirterek, edindiği tecrübeler sayesinde ülkenin ekonomik sorunlarını çözmek için ideal aday olduğunu vurguladı.

Hükümetinin ekonomiye müdahale etmeyeceğini, kalkınma için itici güç olacağını kaydeden Himmeti, Merkez Bankasının özerkliğini tanıyacağını belirtti.

Dar gelirliler için yılda 600 bin konut yapacaklarını ifade eden Himmeti, vaatlerini "fakirliğin azaltılacağı, yönetimde şeffaflığın benimseneceği, enflasyonda tek hanelere ulaşılacağı, İran riyaline değer kazandırılacağı, istihdamın artırılacağı, sinema ve kültürel konulara ağırlık verileceği" şeklinde sıraladı.

Himmeti ayrıca hükümetinde kadınlara yer vereceğini, ekonomi odaklı aktif dış politika ile dünyayla ilişkileri geliştireceğini söyledi.

- Muhafazakar siyasetçi Said Celili

İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Üyesi muhafazakar siyasetçi Said Celili (55), ülkenin tüm potansiyelini kullanarak her alanda "sıçrama" yapacaklarını kaydetti. Tüm yönetim organlarının ekonomi odaklı yeniden düzenleneceğini belirten Celili, en önemli görevinin ekonomide istikrar olduğunu söyledi.

Özelleştirme sistemini yeniden revize edeceklerine işaret eden Celili, yolsuzlukla mücadele edileceğini, şeffaflığın benimseneceğini, ihracatın artırılacağını, yılda 1 milyon konut yapılacağını, kapsamlı sağlık sistemi oluşturulacağını ve pahalılıkla mücadele edileceğini dile getirdi.

Yaptırımların kaldırılması için ABD'ye baskı yapılacağını kaydeden Celili, İran'ın ortak çıkarları bulunan ülkelerle ilişkilerin geliştirileceğini vurguladı.

- Muhafazakar siyasetçi Emir Hüseyin Kadızade Haşimi

Meclis Başkan Vekili muhafazakar siyasetçi Emir Hüseyin Kadızade Haşimi (50), 1979'daki devrimden bu yana çözülmeyen bazı yapısal sorunların bulunduğuna işaret ederek, bunları çözmek istediğini söyledi.

İki yıldır yeni bir yönetim modeli üzerinde çalıştığını aktaran Haşimi, 4 yılda enflasyonu yüzde 5'in altına indireceğini, piyasada istikrarı sağlayacağını, pahalılığın engelleneceğini, istihdamın artırılacağını, İran riyalinin değer kazanacağını, 4,5 milyon konut inşa edileceğini, rant ve yolsuzlukla mücadele edileceğini belirtti.

Dışişleri Bakanı'nın uluslararası ticaret yapan başarılı bir isim olacağını dile getiren Haşimi, ekonomide hükümetin payını azaltıp özel sektörün payını artırma, her aileye ekonomi kimliği verilerek maddi durumlarının iyileştirilmesi ve gençler için fonlar oluşturulması sözü verdi.