UAEA Başkanı Grossi İran'ın nükleer programının geldiği aşamanın "çok ciddi" olduğunu söyledi

VİYANA (AA) - Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran’ın güvenlik denetimi anlaşması kapsamında sorumluluklarını yerine getirmediğini belirterek, çok yüksek oranda uranyum geliştirmiş bu ülkeye ilişkin durumun çok ciddi olduğunu söyledi.

UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı sonrasında açıklamalarda bulunan Grossi, İran’la yapılan teknik anlaşmadan beklentilerinin bu ülke tarafından karşılanmadığını belirtti.

Grossi, Tahran yönetiminin güvenlik denetimi anlaşması kapsamında Ajansın sorularına gerekli yanıtları vermediğini, 24 Mayıs’ta bir ay daha uzatılan teknik anlaşmayla Ajansın beklentilerinin yerine getirileceğinin düşünüldüğünü ancak bu hususta net bir ilerleme kaydedilemediğini anlattı.

Grossi, "Durum çok ciddi, çünkü çok yüksek seviyeden uranyum zenginleştirmiş, silah derecesine çok yakın çok yüksek düzeyde uranyum zenginleştiren, çok gelişmiş ve iddialı bir nükleer programı olan bir ülkemiz var. Bu yüzden bunları söylediğimde, sadece bir gerçeği tarif ediyorum. Dolayısıyla bu gerçeğin farkında olmamız gerekiyor. Endişemin arkasında bu var." değerlendirmesinde bulundu.

İran’a ilişkin kararı UAEA Yönetim Kurulunun alacağını kaydeden Grossi, İranlı yetkililerle dürüstçe kaygılarını paylaştığını dile getirdi.

- Güvenin sarsılmaması vurgusu

Tahran yönetiminin Ajansın sorularını yanıtlaması ve güvenlik denetimi anlaşması kapsamında sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini bir kez daha vurgulayan Grossi, "Aksi takdirde güven yeniden tesis edilemez. Bu, bence bütün tarafların ciddiye alması gereken önemli bir durum." görüşünü paylaştı.

Grossi, İran’da müfettişlerin faaliyetlerini sürdürmesinin ve çalışmaların sınırlanmamasına yönelik güvencenin herkes için çok önemli olduğunu ifade etti.

İran’la diyaloğun sürdürülmesinin çok önemli olduğunu, her koşulda iletişimin devam ettirilmesi gerektiğinin altını çizen Grossi, başka bir alternatifin bulunmadığını sözlerine ekledi.

- Geçici teknik anlaşma

İran'ın 23 Şubat'tan itibaren Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamında uygulanan Ek Protokol'den ayrılacağını duyurması üzerine bu ülkede Ajansın yürüttüğü temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için karşılıklı bir uzlaşı sağlamak üzere 17 Şubat'ta Tahran'ı ziyaret eden Grossi, 22 Şubat’ta taraflar arasında geçici teknik bir anlaşmanın sağlandığını duyurmuştu.

Taraflar arasında sağlanan teknik anlaşmanın 21 Mayıs'ta sona ermesinin ardından UAEA, İran'la söz konusu anlaşmayı bir ay daha yani 24 Haziran'a kadar uzatıldığını açıklamıştı.

- İran'da onaylanan "nükleer yasa"

Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade'nin 27 Kasım 2020'de öldürülmesinden kısa süre sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen "Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Eylem Planı" yasasını çıkarmıştı.

İran Atom Enerjisi Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zorunlu kılan yasa, nükleer anlaşmanın taraflarının 21 Şubat'ta kadar Tahran'ın bankacılık ilişkilerini ve petrol ihracatını normale döndürecek adımlar atmaması halinde, İran'ın NPT kapsamında 2016'dan bu yana gönüllü olarak uyguladığı Ek Protokol'den ayrılmasını gerektiriyor.

Tahran yönetimi, Ek Protokol uyarınca UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri anda aniden denetlemelerine izin vermişti. İran'ın Ek Protokol'den ayrılması, Ajans müfettişlerinin denetimlerinin sınırlandırılacağı anlamına geliyor.